Φλάμπουρας...

Με αφορμή έναν γάμο, στον οποίο θα παρευρεθώ αυτό το καλοκαίρι, καθώς και την άγνοιά μου αναφορικά με το έθιμο του φλάμπουρου... Αν και δεν είμαι σαρακατσάνα, σέβομαι και εκτιμώ πολύ τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα που υπάρχουν γενικώς, ανεξαρτήτως καταγωγής και χαίρομαι όταν βλέπω ότι συνεχίζουν να τηρούνται μέχρι και σήμερα...

Ο Φλάμπουρας λέγεται και φλάμπουρο. Είναι η σημαία, το λάβαρο της χαράς (γάμου) και είναι κατ’ εξοχήν σύμβολο των Σαρακατσαναίων.

Οι ονομασίες του φλάμπουρα μας μεταφέρουν πολλά χρόνια πίσω, στα χρόνια της Εθνεγερσίας του 1821, που η Δημοτική Μούσα έλεγε: κάθε κορφή και φλάμπουρο, κάθε κορφή και κλέφτης, όπως και ακόμα πιο πίσω, στα χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και όπως θυμούνται οι παλιότεροι τον φλάμπουρα τον έλεγαν και Βυζαντινό και είχε και το επίσημο Βυζαντινό χρώμα: το κόκκινο και το βυσσινί.

Τον φλάμπουρα τον είχαν από την αρχή της κατασκευής μέχρι και το τελείωμα του ρόλου του σαν ένα από τα σπουδαιότερα σημάδια του γάμου. Για αυτό τον ομορφοστόλιζαν, τον γλυκοτραγούδαγαν, τον χρυσοεύχονταν με τα καλύτερα λόγια του κόσμου, για αυτό τον είχαν πρώτο πάντα στο χορό και καμάρωναν ποιος θα τον χορέψει καλύτερα.

Και σήμερα, ακόμα, το έχουν καμάρι όλοι οι Σαρακατσάνοι να φτιάξουν τον καλύτερο φλάμπουρα. Να τον φτιάξουν με όλες τις λεπτομέρειες που απαιτεί η παράδοση. Να τον χορέψουν πρώτοι στο γάμο δίπλα από το νέο ζευγάρι. Και δεν τον χαλάνε όπως παλιά μετά τον γάμο, αλλά τον κρατάνε και μάλιστα τον στολίζουν σε περίοπτη θέση στο νέο τους σπιτικό.

Πως κατασκευάζεται ο φλάμπουρας

Ένα νέο αγόρι που ζουν οι γονείς του, πρέπει να κόψει το φλαμπουρόξυλο, από νέο φυντάνι αγριοτριανταφυλλιάς- μαροκωλιάς- όπως έλεγαν παλιότερα. Έπειτα το ξεφλούδιζαν με προσοχή, το καψάλιζαν στη φωτιά και το ίσιωναν. Μετά από λίγες μέρες ήταν έτοιμο το φλαμπουρόξυλο. Το έκοβαν στα 110 εκατοστά και στη κορυφή με ένα ισόπαχο ξύλο έφτιαχναν το σταυρό, όπου στις τρεις άκρες στερέωναν τρία μήλα. Αξίζει να αναφερθεί ότι από την αρχαιότητα το μήλο συμβόλιζε τον έρωτα και τη γονιμότητα. Αντίστοιχα οι Σαρακατσαναίοι χρησιμοποιούν την ομόρριζη λέξη “μηλιώρα”, που σημαίνει το πρόβατο το οποίο έχει ενηλικιωθεί καί γεννάει για πρώτη φορά. Γι’ αυτό τον λόγο και τα μήλα στον φλάμπουρα επαγωγικά συμβολίζουν την προτροπή για γονιμότητα. Η τεκνοποίηση φέρνει παιδιά – χαρά, γι’ αυτό και ο σαρακατσάνικος γάμος αποκαλείται χαρά.

Στη μέση από το φλαμπουρόξυλο ράβονται δυο πανιά. Σε παλαιότερη μορφή του ο φλάμπουρας ήταν πορφυρός, ενώ στις νεότερες εκδοχές του κυριαρχούν τα χρώματα της Ελληνικής σημαίας, δηλαδή το λευκό και το γαλάζιο. Την αρχή στο ράψιμο την έκανε ο μπράτιμος που ήταν ένα παλικάρι από το στενό σόι του γαμπρού και συνέχιζαν ελεύθερες κοπέλες. Το πανί του φλάμπουρα κρατούσαν τέσσερα ανύπαντρα κορίτσια κι έριχναν επάνω λουλούδια και ζαχαρωτά. Για το ράψιμο χρησιμοποιούσαν τρία βελόνια με τρεις κλωστές, άσπρη, κόκκινη και γαλάζια. Τα τρία βελόνια παρέμεναν καρφιτσωμένα να φυλάνε τον φλάμπουρα μια και θεωρείται ότι έχουν αποτρεπτικές ικανότητες κατά του κακού. Την Ελληνική σημαία την καμουφλάριζαν με κορδέλες (φρέντζες), κουδουνάκια (χαρχαγγέλια), φούντες, γουργουλίδια, φλουράκια και νομίσματα που τα είχαν τρυπήσει και τα στερέωναν με θηλιές από κλωστή. Την ώρα που ράβανε τον φλάμπουρα άντρες και γυναίκες τραγουδούσαν τα καθιερωμένα τραγούδια.

Όταν τέλειωνε το ράψιμο πρώτος ο μπράτιμος κερνούσε τον φλάμπουρα, στερέωνε στο φλάμπουρα χρυσό νόμισμα καθώς ξεκινούσε το αντίστοιχο τραγούδι: κέρνα μπράτιμε κέρνα κέρνα το μπαϊράκι μ’ ένα χρυσό φλουράκι. Και το τραγούδι συνεχιζόταν αργά προσκαλώντας τον πατέρα, την μάνα, τα αδέρφια, τους θείους και τις θειάδες, τα ξαδέρφια και τους φίλους του γαμπρού που παρευρέθηκαν στο τελετουργικό του φλάμπουρα να κεράσουν με τη σειρά το νέο μπαϊράκι. Όταν τέλειωνε και το κέρασμα του φλάμπουρα ο μπράτιμος ξεκίναγε το χορό και μετά με την πρέπουσα σειρά χόρευαν όλοι οι παρευρισκόμενοι τον φλάμπορα.

"Τι καρτερείς βρε φλάμπουρα και δεν κινάς να φύγεις,

τους συμπεθέρους καρτιρού κι του γαμπρού να αλλάξει.

Όσου να αλλάξουν του γαμπρού, να συνταχθεί του ψίκι

Για πάρτι μι, χουρέψτι μι κι πέστι μου τραγούδια. "

Πέπη μου, αφιερωμένο...!!! :)

Πηγές: lepeniotis.gr, wordpress.com